1. Giới thiệu

Sự phát triển nhanh chóng của Trí tuệ nhân tạo (AI) trong giáo dục đã làm thay đổi cách sinh viên tiếp cận các nhiệm vụ viết. Các công cụ như ChatGPT, Grammarly, QuillBot và Copilot hỗ trợ người học trong việc tạo ý tưởng, cải thiện ngữ pháp và tăng tính mạch lạc cho bài viết. Tuy nhiên, việc sử dụng AI cũng đặt ra nhiều thách thức như sao chép nội dung, phụ thuộc quá mức và giảm khả năng tư duy phản biện. Vì vậy, giáo viên cần xây dựng các chiến lược kiểm soát và hướng dẫn việc sử dụng AI để đảm bảo tính trung thực học thuật và khuyến khích người học phát triển năng lực viết thực chất.

 

2. Thiết lập hướng dẫn rõ ràng về việc sử dụng AI

Bước đầu tiên trong việc kiểm soát viết có sự hỗ trợ của AI là xây dựng chính sách sử dụng minh bạch và cụ thể.

- Phân biệt sử dụng hợp lệ và không hợp lệ: Ví dụ, sinh viên có thể dùng AI để gợi ý ý tưởng hoặc chỉnh sửa lỗi ngữ pháp, nhưng không được dùng để viết toàn bộ bài luận.

- Cung cấp quy định bằng văn bản: Chính sách sử dụng AI nên được nêu rõ trong đề cương học phần hoặc trong tiêu chí chấm điểm bài viết.

- Hướng dẫn trích dẫn nguồn AI: Sinh viên cần biết cách ghi nhận hỗ trợ từ AI theo chuẩn trích dẫn học thuật như APA hoặc MLA (ví dụ: OpenAI, 2025).

Ví dụ quy định: “Bạn có thể sử dụng ChatGPT để tạo ý tưởng hoặc chỉnh sửa ngữ pháp, nhưng phần nội dung chính của bài viết phải do bạn viết và kèm theo phần phản hồi về cách AI đã hỗ trợ.”

 

---

 

3. Thiết kế nhiệm vụ viết có tích hợp AI

Để vừa phát huy tính sáng tạo vừa duy trì kiểm soát, giáo viên có thể thiết kế nhiệm vụ viết theo quy trình trong đó AI được sử dụng như một công cụ hỗ trợ, không phải người viết thay.

• Bước 1: Sinh viên sử dụng AI để gợi ý ý tưởng hoặc dàn ý.
• Bước 2: Sinh viên viết bản thảo đầu tiên bằng khả năng của bản thân.
• Bước 3: AI được sử dụng để cung cấp phản hồi hoặc sửa lỗi.
• Bước 4: Sinh viên nộp kèm bản phản hồi mô tả cách họ đã sử dụng AI trong quá trình viết.

Cách tiếp cận này giúp tăng nhận thức siêu nhận thức (metacognitive awareness), khuyến khích sinh viên hiểu rõ vai trò của AI trong quá trình học và tránh việc lạm dụng.

 

4. Giám sát sự tương tác của sinh viên với AI

Giáo viên có thể theo dõi việc sử dụng AI thông qua nhiều hình thức khác nhau:

• Nhật ký viết (writing journal): Yêu cầu sinh viên ghi lại các lệnh (prompts) họ đã dùng với AI.
• So sánh bản nháp: Sinh viên nộp cả văn bản do AI tạo ra và bản chỉnh sửa cá nhân để đối chiếu.
• Công cụ phát hiện AI: Sử dụng Turnitin AI detection hoặc GPTZero để đảm bảo tính minh bạch.

-Bài viết tại lớp: Kết hợp bài tập viết có hỗ trợ AI với các bài viết trực tiếp tại lớp để đánh giá mức độ thật của năng lực viết.

Những biện pháp này giúp giáo viên duy trì kiểm soát và hiểu rõ cách sinh viên sử dụng AI trong quá trình học tập.

 

---

 

5. Khuyến khích tư duy phản biện và nhận thức ngôn ngữ

Để tránh phụ thuộc, việc sử dụng AI cần được định hướng nhằm phát triển tư duy phản biện và nhận thức ngôn ngữ.

• Yêu cầu sinh viên phân tích sản phẩm AI tạo ra, chỉ ra lỗi ngôn ngữ hoặc vấn đề về phong cách.
• Khuyến khích so sánh giữa gợi ý của AI và bài viết của con người.
• Hướng dẫn sinh viên đặt câu hỏi về độ tin cậy và tính chính xác của AI.

Hoạt động ví dụ: Sau khi ChatGPT tạo phần mở bài, sinh viên đánh giá đoạn văn về tính mạch lạc, giọng điệu học thuật và cấu trúc lập luận, sau đó viết lại bằng lời của mình.

6. Sử dụng AI cho đánh giá và phản hồi hình thành

AI không chỉ dành cho sinh viên — nó cũng là công cụ hữu ích cho giáo viên trong đánh giá quá trình viết.

- Các công cụ như Grammarly hoặc Writefull cung cấp phản hồi ngữ pháp, từ vựng và liên kết ý.

- ChatGPT có thể đưa ra gợi ý về bố cục hoặc phát triển lập luận.

- Giáo viên giám sát việc tiếp nhận phản hồi của AI, hướng dẫn sinh viên sử dụng phản hồi một cách có chọn lọc.

AI có thể giúp giáo viên tiết kiệm thời gian trong phản hồi kỹ thuật, từ đó tập trung hơn vào nội dung, tư duy và phong cách học thuật của sinh viên.

 

7. Thúc đẩy đạo đức học thuật và tư duy phản hồi

Một yếu tố quan trọng của kiểm soát là giáo dục đạo đức học thuật và tư duy phản biện về AI:

• Giảng dạy về trung thực học thuật và minh bạch khi sử dụng AI.

-Yêu cầu sinh viên viết đoạn phản ánh (reflection) về cách họ dùng AI trong từng bài viết.

- Thảo luận lớp về vai trò của AI trong sáng tạo, tác quyền và học tập.

Việc phản ánh giúp người học chuyển từ tư duy “dùng AI để làm hộ” sang “dùng AI để học hỏi” – biến AI thành đối tác học tập chứ không phải người thay thế.

 

8. Kết luận

Việc kiểm soát quá trình viết của sinh viên trong kỷ nguyên AI đòi hỏi sự cân bằng giữa đổi mới và trung thực học thuật. Thay vì cấm đoán, giáo viên nên tích hợp AI một cách có định hướng, xây dựng quy tắc rõ ràng, giám sát chặt chẽ và khuyến khích tư duy phản biện. Khi được sử dụng hợp lý, AI trở thành công cụ hỗ trợ sư phạm mạnh mẽ, giúp nâng cao kỹ năng viết, năng lực tư duy và ý thức đạo đức học thuật của sinh viên trong môi trường học tập số hóa.